Dystre utsikter for Gjerdsvika-anlegg

ANALYSE"MaxMat leverer gode resultater. Hvorfor legge ned?", spurte Avisa Nordland Insula-sjef Sigvald Rist etter at det i januar 2017 blei kjent at Insula vurderte nedlegging av fiskematproduksjonen i Insula-selskapet MaxMat i Bodø. Der var det 130 arbeidsplassar."Det er en bedrift som har hatt noen gode år. Men den er i et marked i betydelig endring, og forutsetningen for lønnsom og god drift i framtida er ikke i tilstrekkelig grad til stede", svarte Rist.Vurderinga enda med å flytte produksjonen i Bodø til Insula sine fiskematanlegg på Leknes i Lofoten (Lofotprodukter) og i Kongsvinger (Berggren). Til sommaren er det slutt, då er flyttinga gjennomført.Eit selskap eigd av Salten Aqua og Coop Nordland tek over lokala for å drive med vidareforedling av laks, ikkje for å produserer fiskemat - fiskekaker, fiskeboller, fiskegrateng og liknande. Det som var ein arbeidsplass for 130 kan kanskje bli ein arbeidsplass for 40. Vurderinga av anleggsstrukturen starta alt då Insula kjøpte MaxMat frå Rema i 2015, i følgje intervjuet:"Startet den interne prosessen som nå har ført til anbefaling om å legge ned så snart dere hadde kjøpt MaxMat? ", spør avisa."Ja. Det er naturlig når man sitter med flere virksomheter som driver innenfor noe av det samme, at man starter en prosess for å koordinere virksomheten best mulig.", svarar Rist. Ordførar Dag Vaagen i Sande er bekymra for framtida etter at Insula-eigde Maritim Food miste kontrakten om å levere fiskemat frå Maritim Food sitt anlegg i Gjerdsvika. 40 arbeidsplassar står på spel, og det er mykje i ei lite bygd i ein liten kommune.Erfaringane frå Bodø viser at Sande-ordføraren har god grunn til bekymring.Det er ikkje nok å gå med overskot, som bedrifta i Gjerdsvika gjorde i både 2015, 2016 og 2017.Overskotet må vere så stort at det ikkje er eit meir lønsamt alternativ å flytte produksjonen til eitt av Insula sine andre anlegg. I Bodø var det ikkje ei tapt kontrakt som utløyste nedlegging. Flytting blei det likevel. Difor ser utgangspunktet for fiskematfabrikken i Gjerdsvika verre ut enn den gjorde for fabrikken i Bodø.Om fabrikken i Gjerdsvika hadde basert seg på råstoff som fiskarar leverte på kaia, ville den sjølvsagt hatt ein fordel. Men slik er det ikkje. Råstoffet kjem med bil, og produkta blir frakta ut frå fabrikken med bil. Då har Gjerdsvika-anlegget ingen fordel samanlikna med til dømes Maritim Food sitt anlegg i Fredrikstad, eller Insula-anlegget på Kongsvinger.Insula sin dominerande posisjon i fiskematbransjen, altså bedrifter som lagar fiskekaker, fiskebollar, fiskegrateng og liknande produkt, var ein medverkande årsak til at Norgesgruppen avslutta avtalen om å få levere fiskemat frå anlegget i Gjerdsvika. Det skreiv Norgesgruppen i ein epost til NETT NO tidlegare denne veka.Norgesgruppen, med daglegvarekjedene Meny, Spar, Kiwi og Joker, vil ha konkurranse blant leverandørane. Den valde heller å kjøpe fiskemat frå Lerøy Seafood Group sitt anlegg i Stamsund i Lofoten framfor å få den levert frå Gjerdsvika.Insula har storaksjonæren i oppdrettselskapet Salmar, Gustav og sonen Gustav Magne Witzøe, som eigar. Dei har satsa tungt på vidareforedlingsbedrifter i sjømatbransjen. I følgje Norgesgruppen står Insula-selskapa for 85 prosent av den norske fiskematproduksjonen.Selskapa produserer både eigne merkevarer og varer med kundane sine varemerke. Blant eigne merkevarer er "Lofoten", "Madam Bergen" og "Frøya". Dei største produksjonsselskapa i Insula-systemet er Lofotprodukt med adresse på Leknes i Lofoten, Berggren i Kongsvinger og Maritim Food i Fredrikstad, Gjerdsvika og i Sverige.I tillegg til å vere hovudleverandøren til Rema, er Insula inne hos både Norgesgruppen (også med andre produkt enn frå Gjerdsvika) og hos Coop. Lerøy er hovudleverandør av sjømat generelt til Norgesgrupopen, og med satsinga si på fiskematproduksjon i Stamsund i Lofoten har oppdretts- og villfiskselskapet altså ytterlegare styrka sin posisjon hos Norgesgruppen.Organisasjonsstrukturen hos Coop gjer at leverandøravtalen der er mindre sentralstyrt enn hos Norgesgruppen og Rema, og både Insula og Domstein Sjømat er leverandørar.Å ha ein så dominerande posisjon opnar for å konsoliderer, altså samle produksjonen på færre anlegg.Tomme anlegg kan bli ståande tomme, eller seljast med klausular som set ein stoppar for ny fiskematproduksjon. Det vil ikkje vere fornuftig for Insula å opne opp for ein ny konkurrent dersom selskapet vel å kaste korta i Gjerdsvika. Difor må eventuelle nye aktørar i Gjerdsvika finne på noko anna om Insula trekkjer seg ut. Det gjer terskelen for å kome i gang med ny aktivitet høgare.