Nesten 4000 jobbar borte

ANALYSEDen årlege tilstandsrapporten for bedriftene i den maritime klynga vart presentert av analyseselskapet Menon Business Economics på fredag, same dag som Nav kom med oppdaterte arbeidsløysetal for september. NAV-tala viset at arbeidsløysa no er nede på landsgjennomsnittet for første gang sidan talet på arbeidslause byrja å krype oppover etter oljeprisfallet i 2014. Klyngeanalysen viser at talet på tilsette i klynga no er på 14.900 personar. Det er 3700 færre enn toppåret 2014. Og talet på tilsette vil krype ned mot 14.000 før 2017 er omme. Då vil reduksjonen i jobbar i dei maritime bedriftene frå toppen i 2014 vere rundt 4500.(Møreforsking, som gjorde klyngeanalysa fram til og med 2014, hadde 22.000 tilsette i den maritime klynga på topp i 2014. Ulike vurderingnar over kva som skal teljast med gjer at tala til Møreforsking og Menon ikkje kan samanliknast direkte).Maritime bedrifter er samla sett den største arbeidsgivaren i privat sektor i Møre og Romsdal, trass i at klynga har krympa på mange vis; målt etter driftsinntekter, verdiskaping og som arbeidsgivar. 3700 færre jobbar på to år burde normalt slå hardt ut, men det har det ikkje gjort. Rett nok er arbeidsløysa markert høgare i kommunar der næringslivet i største grad var retta mot oljebransjen, som Herøy, Ulstein, Hareid, Haram og Kristiansund. Grunnen til at arbeidsløysa har vore fallande trass stadig færre jobbar i maritime bedrifter er truleg todelt:Utanlandske leigearbeidarar har dratt heim samstundes som ei rekkje andre næringar, som fiskeri og turisme, har gode tider. Summen er at det samla sett ser bra ut. Utanlandsk arbeidskraft gjorde det råd å auke bemanninga raskt og mykje, og også enklare å ta den ned.Dette er ein nedtur som svært mange som bur i fylket merkar lite til.Men det betyr ikkje at den er ein bagatell. Verst er det sjølvsagt at for dei som har mista jobben og slit med å finne ein ny. Ille er det og for selskap og eigarane bak, som står med svakare økonomi etter nedturen. Det er reiarlaga som har kutta mest i talet på tilsette. 27 prosent av arbeidsstokken er borte, samanlikna med toppen, og reiarlaga er ikkje lenger den største arbeidsgivargruppa i maritim klynge. Den plassen er overtatt av utstyrsleverandørane, som for eksempel Rolls-Royce Marine og Brunvoll, trass i at det også i den gruppa er store kutt i bemanninga. Ved utgangen av 2016 ser fordelinga slik ut, med talet på tilsette i parantes: Utstyrleverandørar (4255), reiarlag (4213), servicebedrifter medrekna skipsdesignselskap (3313) og skipsverft (3148).For klynga samla sett er det og store endringar, med flyttinga av eigarskapen til Farstad Shipping og Rem Offshore ut av distriktet som det mest synlege dømet. Men offshorereiarane si betydning for klynga er uansett svekka, rett og slett fordi reiarane har slutta å bygge nye båtar. Sjansen er også liten for at det blir mykje ny båtbygging frå den kanten på ei stund, etter Menon Business Economics si vurdering. Det er teikn til ein betre marknad, men alle skipa som ligg i opplag gjer at det tek lang tid før lønsemda for reiarane tek seg opp.Menon har også spurt bedriftene i klynga kva del av marknaden dei trur blir viktigare og mindre viktig for dei. Svara er enkelt å oppsummere; over 70 prosent av dei spurte trur offshore olje og gass-marknaden får mindre betydning. Alle, eller neste alle, trur dei får meir å gjere frå cruise-, fornybar energi-, ferjer-, fiske-, oppdrett, skipstransport - kort sagt frå alt anna enn oljerelatert aktivitet.Offshorefarty til oljeverksemd utgjer no under fjerdeparten av verdien til ordreboka tll norske verft, og krympar raskt. Nye båttypar gjer at kundane til verft, skipsdesignselskap og utstyrsleverandørane i den maritime klynga i større grad enn før er spreidd over eit større geografisk område i Noreg, fleire bransjar og også fleire i utlandet.Konsentrasjonen av offshorreiarlag på Nordvestlandet gjorde at det var korte avstandar til alle aktørar under oljeboomen. Det er det blitt mindre av. Cruisereiarlaga, for eksempel, ligg ikkje rett i nabolaget.Denne utviklinga svekkjer dei tette banda mellom bedriftene i klynga. Det blir mindre handel internt på Nordvestlandet.Ille? Neppe.Dette er snarare ein sjanse til å utvide rekkjevidda til klynga. Menon-rapporten konkluderer med at klynga har fått fleire bein å stå på enn nokon gong.Utfordring er å sørge for at beina blir sterke og store nok.