Arbeidsinnvandring - meir utfordrande enn vi trur

To av kommunane i Nordfjord har litt ulike fakta: I Stryn er der 1063 innbyggarar med utanlandsk opphav, altså om lag 15% av folket. I Eid er situasjonen litt annleis, der har 399 innbyggarar utanlandsk bakgrunn, som er om lag 7%. Av Stryn sine kjem 79% frå Europa unnateke Tyrkia, medan i Eid er talet 61%.
Det har ikkje lukkast meg å ta ut tilsvarande tal frå til dømes Ulstein, men eg mistenkjer at talet er nokså likt Stryn.
Alle desse kommunane er kjenneteikna med negativ innanlands flytting i alderen 20-49, og positiv utanlands innvandring i same aldersgruppe. Stikkprøver frå Herøy og Volda stadfestar dette, med unntak av studiestaden Volda, som naturleg nok har positive tal for dei aller yngste aldersgruppene.

Meir like oss?

Med ein så stor del innvandrarar frå Europa vil mange vere letta: Då er dei kulturelt så like oss at utfordringa blir mindre. Javel? Mange år i tett kontakt med svenske, danske og finske kollegaer lærte meg at det kan vere utfordrande nok i Skandinavia. Der er uendeleg langt frå Costesti i Romania til Ulstein. Nokre gonger er det lengre dit enn til Wau i Sør-Sudan. Hudfarge og tilsynelatande fysisk likskap lurer oss.

Språk er makt

Medan Fouad frå Sudan misser dagpengane om han ikkje går på norskkurs og skule, har vi ikkje tilsvarande pressmiddel mot Alexescu frå Romania. Fouad har dessutan ofte foreldre som er lægst på rangstigen. Likevel har dei fått med seg noko svært viktig: Utdanning og språk gir deg makt i samfunnet. Dessutan føler dei nok at Norge er endestoppen, dei skal bli verande.
Alexescu kjem ikkje frå den rikaste delen av Europa, men kjem ofte i følgje med fleire. Det reduserer behovet for språkleg kunnskap. Det er difor vi høyrer om menn som har budd her i mange år og ikkje kan gå åleine til legen. Og så har dei nok ofte ei kjensle av at dei skal heim når bankkontoen har saldo med tilstrekkeleg mange siffer, sjølv om dei har kjøpt hus og flytta familien.

Ulike kulturar

Dei asiatiske og afrikanske flyktningane kjem frå kulturar der utdanning ofte er høgt verdsett. Når det gjeld våre nye landsmenn frå Aust-Europa kan det synest som om pengar gir makt, ikkje fordi landet dei kjem frå generelt verdset arbeid framfor kunnskap, men fordi mange av dei fagarbeidarane vi får hit gjer det.
Frå nære som arbeider i skuleverket får eg høyre om store utfordringar knytt til oppmøte og vilje hos foreldra til å la ungane lære norsk, eller ta skuleoppgåvene alvorleg. Det er ikkje viktig. For sudanaren er det einaste vegen opp og fram.

Vil vi ha dei?

Mange synest å vere samde i at vi må ha tilflyttarar, at lokalsamfunnet må ha ei viss kritisk folkemengd. Samstundes ser dei ut til å tru at dei kan velje naboar frå ei form for a la Carte-meny. Kanskje dei? Definitivt ikkje desse! Når det indiske ekteparet flyttar inn i naboleilegheita, lurer eg på om det hadde vore annleis om dei kom frå Brumunddal? Eller Mosjøen?
Mange av industrisamfunna og turiststadane våre er vane med å få og sende frå seg folk. Å bli godteken er lett, å bli ein del av bygdesamfunnet tek mange, mange år. Vi bør tenkje over om vi faktisk ynskjer folk: Du treng ikkje invitere dei heim i jula. Det handlar om enkle ting; helse på vegen, slå av ein prat når de møtest. Vere interessert i anna enn det heilt lokale.

Bedriftene

Så kva er drivkreftene for vellukka integrering? Det er nok arbeidsplassen som sit med nøkkelen. Det er bedrifta som kan krevje norskkunnskapar, for styresmaktene kan faktisk ikkje pålegge norskopplæring til EU/EØS-borgarar.
Ei som har drive norskopplæring for polske arbeidarar i årevis, sa det slik: «-Og det verste bedriftene gjer, er å betale norskopplæringa. Elevane har pengar til dette sjølve, og ved å betale får dei eigedomskjensla til det dei gjer. Då ser vi dei kanskje på kurskveldane også, og lokalsamfunna har fått innbyggarar som snakkar deira eige språk». Betre kan det ikkje seiast.
Eg les i statistikken at der i 1980 var tre innvandrarar frå Afrika i Stryn, eg trur ikkje eg tek feil om eg seier eg kjende alle tre. Ein er framleis ein god ven eg ringer kvar gong han har fødselsdag. Ein var ein skitstøvel, og den siste var heilt alminneleg. Altså på det jamne…