ANALYSE

2014-reknskapa til bedriftene på Nordvestlandet gir berre små forvarsel om nedturen i økonomien.Faktisk blei det skapt 1500 nye jobbar hos dei over 2300 bedriftene som er omfatta av undersøkjinga. Det er færre enn dei 1800 nye jobbane som kom i 2013, men likevel ein klar auke.Men signala frå 2014 gir likevel teikn om at det bremsar opp. I 2013 var det tre gongar fleire bedrifter som auka bemanninga enn som kutta talet på tilsette.I 2014 var talet på bedrifter som auka bemanninga redusert til 1,5 gongar så mange som dei som reduserte arbeidsstokken.

Temperaturmålar for økonomien

For tredje år på rad har selskapet Bisnode – på oppdrag frå NETT NO - henta inn reknskapstala for bedrifter med over fem millionar kroner i driftsinntekter. Oversikta dekkjer 22 kommunar i NETT NO sitt nedslagsfelt, Sunnmøre og Nordfjord.Funna er presentert i NETT NO-magasinet som no er ute. Det er tredje år på rad NETT NO gir ut ei magasin basert på sist tilgjenglege reknskapstal, kombinert med artiklar som ser framover for næringslivet i regionen vår.

10.000 nye jobbar

Regionen har hatt ein veldig oppgang over fleire år. I åra 2008-2012 vart det skapt til saman 7000 ekstra arbeidsplassar i desse bedriftene. Med 2013 og 2014-tala på toppen er det snakk om ein vekst på over 10.000 nye arbeidsplassar på seks år.I år er det meldingar om opplag, permitteringa og nedskjeringar som dominerer i nyhendestraumen frå næringslivet , men allereie utviklinga i driftsinntektene i 2014 bar bod om mindre fart i økonomien.I åra 2011-2013 var veksten i driftsinntektene til i bedriftene som er omfatta av NETT NO-undersøkjinga mellom 6,7 og 8,9 prosent årleg.Frå 2013 til 2014 var veksten berre 2,5 prosent.På pluss-sida er at lønsemda steig (sjå tabell). Det er verdt å minne om at offshorereiarlaga, som no legg skip i opplag på rekkje å rad faktisk hadde eit godt år i 2014. Det ratefallet som starta i fjor slo berre delvis inn då, fordi mange reiarlag hadde skipa bunde opp på kontrakter som kasta brukbart av seg i fjor.2014 var ikkje eit kriseår, berre eit varsel om at det som skulle kome.

Tøft for olje

- Det er ingen tvil om at næringslivet står føre alvorlege utfordringar, seier sjeføkonom Harald Magnus Andreassen i Swedbank om utviklinga for Nordvestlandet framover. Han har sett på reknskapsmaterialet NETT NO No har fått laga og er samd i at 2014 var eit brukbart år for bedriftene, men ser eit klart skilje bedriftene i mellom.- Blant dei store selskapa er det eit klart skilje der oljen har slått inn, seier Andreassen.Utgangspunktet for 2015 var klart svakare enn for 2014, og Andreassen reknar med mange får det tøffare.-Det vi ser konturane av i 2014 vil vi sjå mykje klarare i 2015 (reknskapa, red. merk), seier han.Nedturen vil bli djupare framover.- Det er all grunn til å anta at det blir nedgang både på topplina, botnlina og i antall tilsette, seier Andreassen.Det er ei vurdering som blir delt at sjeføkonom Elisabeth Holvik i Sparebank 1 Gruppen.- Først i 2015 vil ein sjå at sysselsettinga går ned og at dei oljerelaterte næringane får svakare inntening. Det er ei veldig tregheit i dette. Den fulle effekten vil ikkje kome før i 2016, seier Holvik.

Kan blir meir kutt

Utviklinga i oljeprisen er sentral for kva som skjer i økonomien framover, både i Holvik og Andreassen sine vurderingar.Blir oljeprisen liggande under 50 dollar fatet kan det bli enda tøffare enn i dag.- Då trur eg mange må justere ned aktiviteten enda meir, seier Holvik.Neste år ligg investeringane på norsk sokkel an til å blir to tredjepartar av toppnivået frå 2013, i følgje Andreassen.- Dersom ikkje oljeprisen tek seg opp igjen får vi eit nytt fall når Johan Sverdrup er ferdig i 2020, seier han.Andreassen trur mange oljeutsette bedriftsleiarar på Nordvestlandet blir nøydde til å redusere bemanninga framover, og i alle fall om ikkje oljeprisen kryp oppover. Det kan vere spørsmål om vere eller ikkje vere, og då blir det færre tilsette sjølv om kutt sit langt inne.- Dette er verksemder som er avhengig at dyktige og lojale medarbeidarar, og det siste dei vil gjere er å kutte, seier Andreassen.

Drømmesituasjon

Før oljeprisen stupte frå over 100 dollar fatet i fjor sommar vart det snakka om ein todelt økonomi i Noreg, der alle som fekk ein fot innanfor oljebransjen hadde gode tider og nok å gjere. Resten sleit med stigande kostnadsnivå og hard konkurransen om arbeidskrafta.No er det omvendt, og tradisjonell eksportnæringar nyt godt av at ei svakare krone har gjort det lettare å konkurrer med utlandet.- Dei som driv med tradisjonell eksport og fisk, dei tener på den svake kronekursen og får eit løft, seier Holvik.- Dette er ein drømmesituasjon for dei, seier Andreassen.Valutasituasjonen og oljeprisfallet kan få stor betydning for bedriftene utanom oljen, meiner Holvik. Det har blitt dyrare å importere, og det er tener alle som konkurrerer med utlandet på.- Det kan gjere at det kan bli attraktivt å etablere produksjon i Noreg igjen, seier ho..Men for ein del av eksportindustrien er er den gunstige valutakursutviklinga ikkje nok. Det gjeld utstyrsleverandørane til olje- og skipsbygging, som har bygd seg opp til å bli ein stor eksportindustri under oljeboomen, og no taper terreng trass drahjelp frå valutamarknaden, viser konjunkturanalysen for Nordvestlandet, som Sparebank 1 SMN publiserte i slutten av oktober.

Ventar oljeprisoppgang

Oljeanalytikarane har hatt varierande spådommar om utviklinga framover, med Rystad Energy som dei mest optimistiske. 75 dollar fatet i gjennomsnitt for 2017 og deretter stigande oljepris opp til 100 dollar fatet i gjennomsnitt for 2020, spådde Rystad-analytikar Lars Lysdahl på Klyngekonferansen i Ålesund i slutten av september.Oljenalytikar Torbjørn Kjus profilerte seg ved å spå det kraftig prisfallet før det kom i 2014. Bakgrunnen for den spådommen var at Kjus meinte betydninga av den amerikanske skiferoljeproduksjonen var undervurdert. Dessutan la Opec om politikken og let i fjor haust vere å kutte produksjonen for å halde oljeprisen opp. Dermed stupte oljeprisen. Det blei for mykje olje på marknadenNo er den amerikanske skiferoljeproduksjonen i tilbakegang og tilbodsoverskotet av olje blir redusert. Det vil gradvis løfte prisen.Kjus er nokså sikker på prisoppgang, men ikkje like sikker på nivået. Likevel har han eit anslag.- Noko særleg over 60 dollar får vi ikkje sjå på ei stund, seier han.Men mot slutten av 2016 vil det stramme seg til på tilbodssida og i 2017 kan det blir snakk om ein gjennomsnittspris på 70 dollar.Blir det store svingingar i oljeprisen vil ikkje ein gjennomsnittspris på 70 dollar fatet har så mykje å bety for investeringsviljen. Held prisen seg derimot stabil rundt 70 dollar i eit halvt års tid, vil investeringsviljen i oljebransjen ta seg opp på ny, trur Kjus.