Over toppen

ANALYSEFleire år med lav oljepris, fallande sysselsetting og fallande lønsemd. Det var noko av bodskapen frå foredragshaldarane på Global Center of Expertise sin årskonferanse fredag 25. september. Årskonferansen - i daglegtale Klyngekonferansen - hadde 270 påmelde deltakarar, og arrangøren måtte sette inn ekstra stolar for å få sitteplass til alle. 2015 er utan tvil eit vendepunkt, med ein markert nedgang i både sysselsetting og driftsinntekter. Med unntak av 2010 er det den første større nedgangen på over 10 år.Det er trist, både for dei som misser jobben, og for dei som må avgjere at folk må ut av bedriftene.Men det som kanskje er mest skummelt er at produktiviteten, som nesten dobla seg frå 2004 til 2009, etterpå har falle. Til saman er det snakk om ein nedgang på fire prosent frå 2009 fram til og med 2014. Den bør helst stige, av omsyn til konkurranseevna samanlikna med konkurrentane i utlandet.Menon Business Economics måler produktiviteten som summen av lønskostnadar og driftsresultat før av- og nedskrivingar (EBITDA) pr. tilsett.Frå 2004 til og med 2009 steig både lønskostnadane og driftsresultatet. Driftsresultatet steig imidlertid mykje meir enn lønsveksten (pluss 170 prosent mot pluss 50 prosent), så utviklinga var god, sett frå bedriftene si side. Dei fekk meir ut av innsatsen til dei tilsette for kvart år. Men etter 2009 har det snudd. Lønskostnadane held fram med å stige, men driftsresultatet (EBITDA) fall. For lønningane er det snakk om ein vekst på 14 prosent, for driftsresultatet det snakk om ein nedgang på 25 prosent frå 2009 til 2014.Erik W. Jakobsen, som presenterte analysen frå Menon Business Economics på Klyngekonferansen fredag, understreka at det er feilmarginar i desse tala, men konkluderte med at det uansett skjedde ei trendendring i 2009, og at det deretter i alle fall ikkje er snakk om stigande produktivitet hos bedriftene i den maritime klynga.Kvifor heldt lønsveksten fram då lønsemda byrje å falle?I etterpåklokskapens lys er det lett å seie at bremsene burde blitt sett på før, men der og då var det neppe like enkelt.Med unntak av ein nedtur i kjølvatnet av finanskrisa, har bedriftene i den maritime klynga auka driftsinntektene kvart år sidan 2004. Det betyr at dei fekk meir og meir å gjere heilt fram til i fjor, og dermed trong den arbeidskrafta dei hadde - og fleire til. I ein situasjon der det er konkurranse om arbeidskrafta er løn eit verkemiddel. Flinke folk må du betale for. Då stig lønsnivået, sjølv om utviklinga i lønsemda skulle tilseie noko anna.Dessutan, kor mange trudde at oljeprisen skulle bli halvert i løpet av eit halvt års tid - og bli liggande lavt?Verknaden av kostnadsveksten blir at omstillinga blir tøffare når marknaden snur. Bedriftene og dei tilsette må tilpasse seg ein situasjon der færre vil ha varene og tenestene dei tilbyr - og ikkje minst til ein lågare pris. Dess høgare kostnads- og lønsnivå, dess tøffare nedtur.Utsiktene til lønsvekst er difor små i store deler av den maritime klynga på Nordvestlandet, og utsikten til at det blir jobbvekst likeså. Det blir truleg meir eit spørsmål om å oppretthalde dei stillingane som er, enn å auke arbeidstokken.For offshore-reiarlaga tikkar klokka mot forfall for ei rekkje store obligasjonslån, der prisinga i obligasjonsmarknaden fortel at investorane er nervøse for at fleire av reiarlaga vil få vanskar med å oppfylle lånevilkåra og innfri låna, når låneperioden går ut. Gaute Langeland, sjefanalytikar i Nordea Markets, spådde på klyngekonferanse store omstruktureringar blant offshorereiarlaga etter oljeprisfallet, mellom anna tvinga fram av at

ikkje alle vil klare å innfri vilkåra i obligasjonslåna.Rystad Energy Bedriftene skal tene pengar i mellomtida og, og tek neppe sjansen på å satse alt på at Rystad-spådommen slår til.