Store endringar trass generell stagnasjon

ANALYSERødli driv kjøkkenutstyrsbutikken Kitch´n på Amfi Moa i Ålesund og er ein av dei som flytta frå den gamle delen og inn i den attraktive nye delen av kjøpesenteret, som opna 1. november i fjor.Ho har grunn til å smile. - Vi har hatt vekst sidan vi flytta, seier Rødli.Det er store skilnadar mellom aktørane i handelsnæringa. Det er ikkje stagnasjon og nedtur over heile lina. Det var eitt av poenga i bransjeanalysen for varehandel, som Sparebank1 SMN la fram fredag 1. mars. Nokre gjer det bra, men samla sett er press på lønsemda og fleire konkursar i vente.Utviklinga i varehandelen har direkte konsekvensar for mange. Amfi Moa, som er eitt av dei fire største kjøpesentra i Noreg, anslår at butikkane der har rundt 1800 tilsette. Mange av stillingane er rett nok deltidsjobbar, men det er uansett mange som hentar inntekta si som butikktilsette.Det er fleire årsaker til det som skjer: Folketalsveksten er den lågaste sidan 2005, reallønsveksten er liten og var til og med negativ i 2017, valutautviklinga har gjort importvarer dyrare utan at butikkane har greidd å legge heile kostnadsauken over på kundane, det er stor konkurranse mellom dei fysiske butikkane og på toppen av det heile vekst nettbutikkane - både norske og utanlandske. Vi såg tidlegare i veka kor raskt det har snudd. Hausten 2014 sa Ålesund kommune ja til å selje eit attraktiv tomt på Moa til den svenske møbelvarehuskjeda Ikea. Hausten 2015 bestemte Ikea seg for å gjennomføre kjøpet og bygge varehuset. Tanken var ei varehus på rundt 20.000 kvadratmeter, omlag like stort som varehuset Ikea har i Groruddalen i Oslo.250 jobbar i Ålesund, snakka Ikea om, og handelsbedriftene på Moa såg for seg ein magnet som skulle trekkje enda fleire folk til butikkane rundt Ikea.Mindre enn to år etter, hausten 2017, hadde Ikea fått kalde føter og utsett byggestart både i Ålesund, Tromsø, Sandefjord og Vestby.- Om det kjem ein Ikea-butikk på den tomta nokon gang er eit heilt ope spørsmål, sa Ekornessjef Olav Holst-Dyrnes då meldinga om utsettinga kom hausten 2017.Auka netthandel er ei viktig årsak til at det svenske konsernet tenkjer nytt om framtida. Netthandelen har vore med og endra vilkåra så mykje at Ikea kunngjorde at konsernet droppar planane konsernet for berre litt over tre år sidan meinte var ei fornuftig satsing. Det blir ikkje Ikea-varehus i Ålesund.Ein rapport frå Kvarud Analyse viser at salet i dei 60 største kjøpesentra auka med ein prosent frå 2017 til 2018. Det er den svakaste veksten på 21 år, i følgje Finansavisa, som skreiv om rapporten først.Tal frå Thon Gruppens kjøpesenterkjede Amfi viser og fallande veksttakt. Den er største kjøpesenterkjeda i Noreg og utgjer 88 kjøpesenter. Frå 2016 til 2017 auka salet i Amfi-sentra med 2,2 prosent. Frå 2017 til 2018 var veksten 1,5 prosent.Ei oversikt over dei større kjøpesentra på Sunnmøre, i Romsdal og i Nordfjord som Kvarud Analyse har sett opp for NETT NO (sjå tabell) viser ein samla vekst på berre 0,5 prosent i fjor. Dei tala er rett nok prega av at Amfi Moa har vore gjennom ei utbygging som heilt sikkert la ein dempar på handelen i 2018, men det er ingen grunn til å tru handelsnæringa på Nordvestlandet er eit unntak for utviklinga i handelen generelt.Men ein generell stagnasjon betyr ikkje at alt står stille. Tvert i mot er det store endringa i gang, ikkje berre med framveksten av netthandel, men også geografisk.Den store vinnaren i handelsnæringa dei to siste åra er Nordfjordeid. Det viser at det er råd å få stor vekst, trass i ein generelt laber vekst. Amfisenteret på Nordfjordeid utvida med ti nye butikkar og dobla arealet i 2016. Det gav ein vekst på 82 prosent i 2017 og ytterlegare vekst på 4,1 prosent i fjor. Eid har og fått Biltemabutikk og både Wenaas Kapital og Kjell Storeide investerer i å få meir handel til Nordfjordeid. Utbygginga tetta handelslekkasje til Ørsta, Sogndal eller Førde, og trekte til seg folk frå heile Nordfjord sa senterleiar Gro Gjerdevik til NETT NO i desember 2017.Akkurat som veksten i netthandelen viser utviklinga på Nordfjordeid at etablerte handlemønster og etablerte butikkar og handelssenter brått kan få nye konkurrentar, som rokkar ved etablerte strukturar. Det er neppe slik at nordfjordingar har auka forbruket sitt av varer og tenester meir enn landsgjennomsnittet, men når dei handlar legg dei no att meir på Nordfjordeid enn dei gjorde før.Difor blir det spennande å sjå korleis den store utbygginga på Digernesskiftet i Skodje vil slå ut. Erfaringane frå Nordfjordeid bør gi investorane på Digernesskiftet grunn til optimisme. Der er det allereie blitt mykje handel, og meir aktivitet skal det bli, som NETT NO skreiv om denne veka.Folk som pendlar til og frå jobb, mellom Ålesund og Haram, Skodje og Ørskog køyrer gjennom dette krysset. Handleturen frå Haram, Skodje, Stordal, Norddal og Vestnes til Moa går også gjennom dette krysset. Korleis slår det ut for handelen på Moa etterkvart som tilbodet på Digernesskiftet veks? Og korleis slår det ut for butikkane i Skodje sentrum, Brattvåg og Sjøholt?Om ikkje varehandelen får ein ny kraftig vekst vil veksten i handelen på Digernesskiftet kome fordi fleire finn det som den mest praktiske plassen å handle på, i staden for å handle der dei handlar i dag.