ANALYSE

For nokre år sidan kunne investorar i vindkraftverk og vasskraftverk sjå fram til ei betydleg ekstrainntekt på grunn av politiske vedtak om å stimulere utbygging av meir fornybar kraftproduksjon.Målet om produksjonsauke er allereie passert med klar margin, men subsideeelementet til den nye kraftproduksjonen er nesten borte. Les meir om det lenger nede i artikkelen.I tillegg er kraftprisen (til produsentane) nett no nesten nede i null, mellom anna fordi verdsøkonomien har bremsa opp på grunn av koronakrisa.Likevel vil utbyggarane av vindkraftverket på Haramsøya i tidlegare Haram kommune bygge ut, trass i protestaksjonar som førebels har greidd å hindre byggestart.Svaret på kvifor ligg mellom anna i at det finske investeringselskapet Taaleri Energia, som skal eige anlegget, har ein langsiktig tidshorisont, som slike investorar har. Når du planlegg for fleire tiår framover er det ikkje prisen i ein ekstraordinær situasjon, som vi har i dag, som ligg til grunn for satsinga.I denne marknaden er det og vanleg å inngå lange fastpris-kontrakter med kraftkjøparar, typisk 15 år, ifølgje spesialrådgivar Andreas Thon Aasheim i bransjeorganisasjonen for vindkraftprodusentane, Norwea. Den lengste kontrakten han kjenner til er på heile 29 år.Utbyggarane kan altså sikre seg ein relativ god kontroll på inntektene allereie før utbygginga. Får dei ikkje ein pris som gir den avkastninga dei er nøgd med, blir det inga utbygging. Dei slepp å spekulere i spotmarknaden.Driftsdirektør Erkki Kunnari i Taaleri Energia seier til NETT NO at selskapet ikkje gir konkrete opplysningar om avtalar for einskildinvesteringar, men at selskapet kan nytte seg av både langsiktige salskontraktar, sal i spotmarknaden - og ulike kombinasjonar av desse strategiane.Kraftprisen må i dag vere omlag 30 øre per Kwh til produsentane for at vindkraftverk skal dekkje kostnadane og gi eigarane ei avkastning på 6-8 prosent på investeringa. Anlegga går i balanse, altså dekkjer drift- og finanskostnadar, med kraftprisar på 20-25 øre, anslår Thon Aasheim i Norwea. Han snakkar om landbaserte vindkraftverk generelt, men tala gir uansett ein peikepinn om kvar smertegrensa går for utbyggarane.Basert på historiske kraftprisar er dette tal som ikkje burde skreme investorane. Nedbør og vind varierer, men i det langt løp har kraftprisane vore på eit nivå som ville gjort dagens vindkraftanlegg på land til ein grei butikk.Om det blir det også framover, slik at det blir starta prosjekt som ikkje allereie er bygd eller under bygging/planlegging, er ei anna sak. Det kjem mellom anna an på om kraftprodusentane klarer å auke etterspørselen for å ta unna all den nye krafta som har kome ut i marknaden.Deira økonomiske interesse er å heie på alt som handlar om å skifte ut fossile energikjelder med elektrisitet, og etablering av straumkrevjande datasenter og industri - og kablar som knyter den norske elkraftmarknaden tettare til utlandet.Det dei neppe kan håpe på er at subsidieordninga for auka kraftproduksjon frå fornybare kjelder skal ha noko å bety framover.Til sjuande og sist er det forbrukarane som har betalt for subsidieringa av ny fornybar kraftproduksjon gjennom eit påslag på straumrekninga.Ordninga - såkalla elsertifikat, eller grøne sertifikat - blei innført frå 2012, og vil gradvis bli nedtrappa til 2035. Sertifikata er eit omsettleg verdipapir som blir delt ut til produsentane i høve til kor mykje ny produksjon dei har bygd ut etter 2012.Kravet er at ein andel av straumen som blir seld til deg og meg må kome frå produksjon bygd ut etter 2012. Det er det som skaper etterspørsel etter elkraftsertifikata. Kraftselskapa må ha dei for å kunne selje straum. Nye kraftverk har meir sertifikat enn dei treng, eldre kraftverk har ingen. Dermed kjøper kraftselskapa som manglar sertifikat frå dei som har meir enn dei har bruk for - og tek inn att kostnaden på straumprisen. Nye kraftverk får dermed inntekter frå direktesal av straum til forbrukarane og ved å selje overskotet av sertifikat til kraftverk som manglar.I år må 18 prosent av krafta som blir seld til deg og meg kome frå produksjon frå kraftverk som er omfatta av elsertifikatordninga. Dette er toppåret. Framover vil denne andelen bli trappa gradvis nedover.Etterspørselen - som er politisk skapt - blir altså også redusert gjennom politiske vedtak.På same tid går tilbodet opp - også det på grunn av politiske vedtak.Målet med elsertifikatordninga var å auke produksjonen frå fornybare energikjelder - stort sett vatn- og vindkraftverk - med 28,4 Twh i Norge og Sverige til saman. Det tilsvarar straumforbruket til halvparten av norske hushaldningar. Ein formidabel auke, men målet er allereie passert med klar margin.Då ordninga vart innført vart det ikkje sett eit tak på kor mange sertifikat som skulle delast ut. All ny fornybar kraftproduksjon som kjem ut i marknaden innan 2021 får sertifikat, noko som aukar tilbodet enda meir i høve til etterspørselen. Det er rett og slett overflod av elkraftsertifikat, og dermed fell prisen mot null. Prisfallet starta i 2019.Lokkemiddelet for å få bygd ut meir fornybar kraftproduksjon vart så lokkande at det er blitt verdilaust.