Strøymer inn motargument mot fastprisordning

(NPK-NTB-Anne Marjatta Gøystdal): Noregspris møter motargument frå ei rekke hald. Straumprisen har allereie har falle, seier NVE, som meiner regjeringa vil dempe eit stadig mindre problem.

Vel fem månader før noregspris på straum etter planen skal tre i kraft, er Energidepartementet i gang med å sjå på tilbakemeldingar som har komme i høyringsrunden.

Her er nokre av tilbakemeldingane går igjen:

• Folk får svekt insentiv til å tilpasse forbruket for å redusere forbrukstoppane.
• Det blir mindre motivasjon for langsiktig straumsparing – til dømes varmepumper, isolere bustaden eller installere solcellepanel.
• Det kan føre til at straumforbruket blir høgare – som igjen kan føre til auka behov for utbygging av kraft og straumnett.
• Nokon meiner forsyningstryggleiken kan påverkast negativt, særleg i anstrengde tørrår.
• Ein bør setje forbrukstaket på lågast foreslåtte nivå, 3000 kilowattimar for bustader og 500 kilowattimar for hytter.
• Det manglar analyse av kva effekt noregspris vil ha på nettkapasitet og framtidig etterspurnad etter straum.
• Det er risiko for at prisforskjellar vil auke mellom ulike landsdelar.
• Næringsliv og offentleg verksemd, som ikkje kan velje Norgespris, kan ende med å få høgare straumrekningar. Særleg i periodar med energiknappleik.
• Ordninga er ikkje greidd ut skikkeleg. Det manglar alternative forslag og innretningar.
• Det er heller ikkje klart kva noregspris vil koste staten.

Bekymra for lite fleksibilitet
Det er særleg bekymring for at forbrukarane i mindre grad vil tilpasse seg svingingar som opptek mange.

– Forbrukarfleksibilitet er spesielt relevant i ei tid der tilbodet av stabil kraft frå fossile energikjelder blir erstatta av vêravhengig fornybar kraft, påpeikar Statistisk sentralbyrå (SSB).

Regjeringa har opna for at nettleiga kan brukast til å jamne forbruket ut gjennom døgnet, men SSB er skeptiske.

– Det er likevel uklart for oss korleis og i kva grad nettleiga kan erstatte prismekanismen i straummarknaden, skriv SSB, som nemner at Norgespris kan bli lågare om natta som ei mogleg løysing.

Vil ha fastpris på 40 øre kilowattimen
Den oppheta straumdebatten la seg brått etter at regjeringa på tampen av januar kom med forslaget: 

Frå 1. oktober kan folk velje å binde seg til ei fastprisordning på 40 øre kilowattimen (pluss moms og avgifter). Eventuelt kan ein halde fram med spotprisavtale og få straumstøtte som i dag. 

Ordninga gjeld også fritidsbustader og hytter, men ikkje industrien og næringslivet.

Bakteppet var nokre år med volatile og tidvis svært høge straumprisar, og dessutan ein heftig energipolitisk debatt. I mange høyringsfråsegner blir det uttrykt støtte og forståing for at hushalda får meir føreseielege og lågare straumrekningar.

NVE: Risikerer stadig nye støtteordningar
Men straumen har allereie vorte rimelegare igjen og var i fjor tilbake på nivå med 2018 og 2019, argumenterer Noregs vassdrags- og energidirektorat. Medan straumprisane har falle, har straumstøtteordninga vorte stadig forsterka, ifølgje NVE-direktør Kjetil Lund.

– Vi er dermed i ei utvikling der det blir stadig innført kraftigare støtteordningar for å dempe eit problem som har vorte stadig mindre, skriv Lund.

Han påpeikar at kraftsystemet er komplekst. Innfører ein støtteordning éin stad, gir det gjerne verknader ein annan stad.

– Ein endar fort med å måtte etablere stadig nye støtteordningar eller kostnadskrevjande regulatoriske krav for å kompensere for biverknader av dei støtteordningane ein allereie har innført, skriv han vidare, og viser til om at det i ettertid har komme eit forslag om å etablere støtteordning også for fjernvarme.

Svenskane ber om at forslaget blir lagt bort
Norgespris-forslaget vart særs dårleg motteke i Sverige då det først vart lagt fram. Mellom anna vart det omtalt som lusekufte-sosialisme og valflesk i avisa Expressen, som meinte at energiminister Ebba Busch burde setje seg på første tog til Oslo for å erklære at Sverige ikkje vil tolerere ei slik fastprisordning.

No får Norgespris også kritikk av Energimarknadsinspektionen, som er ei tilsynsmakt som følgjer energimarknaden. I ei høyringsfråsegn argumenterer dei for at Norgespris er ein dårleg idé.

– Ein slik fastprisavtale kan føre til høgare straumbruk i Noreg og påverke den nordiske straummarknaden, skriv tilsynet, som konkluderer med at Norgespris er «feil veg å gå».

Svenska kraftnät, som svarer til Statnett og dermed er ansvarleg styresmakt for kraftsystemet, meiner også forslaget inneber risiko for den nordiske straummarknaden. Høgare og mindre fleksibel etterspurnad i Noreg kan føre til auka behov for utveksling gjennom Sverige til Sør-Noreg, påpeikar dei.

– Dette aukar risikoen for at det ikkje er nok overføringskapasitet for anna balansering, til dømes i Sverige, som kan krevje auka tryggingsmarginar på grensene for bodområdet mot Noreg, skriv dei.

(©NPK)