Ein fiskar sular opp

Røkke sular opp i Norge, i ei tid då fiskeria går veldig godt, med høge prisar og brukbare kvoter. For det er vel liten tvil om at det er Kjell Inge Røkke som har regien på dette. Typisk Røkke, vil mange seie, han har gått motstraums før, med stort hell, og han stolar på teften sin.
Mange er overraska, men den som har følgt med litt i norsk fiskerinæring er kanskje ikkje like overraska.

Offensiv fiskar

Det som etter kvart skulle utvikle seg til Norges største fiskeriverksemd for kvitfisk, starta på Melbu midt på 1990- talet. Røkke var nett komen heim frå USA og var offensiv på fleire frontar. Filetindustrien låg med broten rygg etter fleire år med rekordlåge torskekvoter.
I 1996 kjøpte Røkke Melbu Fiskeindustrier for 76 millionar kroner. Med på kjøpet følgde fem trålkonsesjonar. Det var dei tilsette som eigde bedrifta, og det var dei som kontakta Røkke. Dei ville ha ein langsiktig og kapitalsterk eigar.
Mange meinte at Røkke berre var ute etter trålkonsesjonane, men dei tok feil. Røkke gjorde store investeringar på Melbu. Men desse trålkonsesjonane er ikkje som vanlege konsesjonar. Mange av konsesjonane knyter det seg plikter til, plikter om levering, aktivitet og produksjon ved fabrikkane på land.
Dermed måtte Røkke få dispensasjon frå deltakarlova og godkjenning frå fiskeristyresmaktene før han fekk kjøpe på Melbu, og det fekk han. Mange var kritisk til handelen, og på landsmøtet i Norges Fiskarlag i 1996 måtte Gro Harlem Brundtland forsvare oppkjøpet til ei kritisk forsamling.
Men rett skal vere rett; Historieprofessor Pål Christensen sa i eit foredrag i januar år at Røkke verkeleg var den reddande engel for bedrifta på Melbu i 1996 ( Bladet Vesterålen 27. januar 2016)

Hammerfest

I 2001 ville Wallenberg-selskapet EQT selje Findus i Hammerfest, eit selskap dei hadde kjøpt nokre veker før frå Nestlé. Findus var sjølve flaggskipet i norsk filetindustri,
Norway Seafoods kjøp av fabrikken i Hammerfest gjekk inn i ein bytehandel mellom Røkke-selskapet og Findus. Men også her investerte Røkke tungt. I september 2002 opna ein flunkande ny fiskefabrikk i Rypefjord i Hammerfest kommune. Dette skreiv Dagbladet bl.a. om opninga, den 20.september 2002:
« I går åpnet Kjell Inge Røkke sin nye fiskefabrikk i Hammerfest. Aldri før har så mange nordlendinger stått rundt en møring i dyp beundring…
«Der snakket de i går om at Nord-Norge bør prise seg lykkelig over at en såpass rik herre fortsatt har en viss interesse for fisk og fiskeindustri. Storfisker Røkke ble hyllet som en redningsmann i Hammerfest da den nye fabrikken til 175 millioner kroner i Rypefjord ble innviet»
Redningsmannen var komen, og sjølv om han er romsdaling så vart han omtala som møring av Dagbladet. Det høyrer med til historia at denne fabrikken er lagt ned.
I 2004 sikra Norway Seafoods seg full kontroll i Lofoten Trålrederi, som då var landets største trålreiarlag..
I 2005 fusjonerte Norway Seafoods med fiskeriselskapa West Fish-Aarsæther og Nordic Sea Holding, og det vart skipa eit stort sjømatselskap. Selskapet fekk namnet Aker Seafood ASA og vart børsnotert i mai same år. I løpet av knapt 10 år kjøpte Røkke opp selskap som gav han disposisjonsrett til nesten 30 trålkonsesjonar, og han vart Norges største fiskar. I dag er desse konsesjonane fordelte på 10 trålarar i selskapet Havfisk ASA, som har levert gode økonomiske resultat. Produksjonsbedriftene på land er samla i selskapet Norway Seafoods som har slite med lønnsemda.

Forventningar

I fleire lokalsamfunn i nord var det store forventningar til at dei Røkke-eigde selskapa skulle sikre sysselsetting og produksjon ved landanlegga. Forventningane hadde Røkke delvis skapt sjølv, etter kvart som han kjøpte seg opp i nord. Men arbeidsintensiv filetproduksjon av kvitfisk har ikkje vore ein vinnar i den oljesmurde økonomien vår. Berre unntaksvis har industrien gått med overskot. På 70 og 80 heldt staten liv i den med store subsidiar.
Etter kvart gjekk meir og meir av fisken til lågkostland i rundfrosen tilstand. Kina var den største marknaden og prisane var gode.
Mange av Røkke-trålarane la også om til frysing om bord. Dei leverte likevel fisk til produksjon i land, slik styresmaktene kravde. Lokale politikarar i nord, meinte likevel at Røkke hadde svikta dei. Det vart etter kvart ein isfront mellom lokale politikarar i Finnmark og Kjell Inge Røkke. Det var sentrale Ap politikarar som tidlegare Gamvik-ordførar Roger Hansen og Hammerfest-ordførar Alf E. Jakobsen som gjekk hardast ut mot Røkke. Dette smitta over til moderpartiet.
For nokre år sidan trykte Arbeidarpartiet Røkke til sitt bryst som ein av sine eigne. No svara partiet med å ville stramme inn på pliktene og skrive ut enda meir av ein medisin som så langt ikkje hadde gjort pasienten betre. Det toppa seg i 2014 då ein heil delegasjon frå nord demonstrerte fram for Stortinget. No var fiskaren frå Molde ikkje frelsar, men avbilda på store plakatar som sjørøvar med revolver. Røkke er ingen sart sjel, men eg trur han vart såra. Han hadde heldt ut lenge og prøvd å få til noko, trass alt. Mange i nord meinte at han heldt ut, berre for å få til ei politisk endring slik at han slapp dei politiske pliktene. Salet som no er flagga fortel at dei også tok feil.
Dei som vil skaffe seg bråk skal kjøpe filetindustri i Nord-Norge. I spennfeltet mellom politiske ønsker og krav, og ei nådelaus global konkurranse skal ein vere god til å manøvrere.
Mykje av energien går til noko som ikkje gjev mat i munn, nemleg polistiske diskusjonar og forklaringar.
Kjell Inge Røkke har vel sjølv sagt at fiskeridelen i Aker utgjer ca. 3 prosent av aktivitetane men krev minst 20 prosent av dei administrative ressursane.
Neste kapittel om pliktene for trålarane i nord er i ferd med å bli skrive av ein kommisjon som Nærings -og fiskeridepartementet har sett ned. Dei skal levere si innstilling til hausten. Når det neste slaget står, kan Kjell Inge Røkke lene seg tilbake og kose seg med nykokte reker på bakdekket av reketrålaren «Trygg», som han framleis eig.
Eg tippar at han er både letta og glad.