Geiranger kan bli banebrytande

ANALYSEArnfinn Westerås helsar saue- og geiteflokken og sine fire lamaer i fjøsen like ved Hotell Utsikten i Geiranger. Rundt 90 vinterfora dyr har han i fjøsen, og Westerås er ein av berre fire bønder som framleis driv med dyr i større stil i Geiranger.Frå midten av juni til godt ut i august driv Westerås slåtten. På dei bratte jordstykka tek det tid å få samla høy og rundballar. Mestparten vert slått med tohjulstraktor med Westerås gåande bak. Westerås kjenner det godt i kroppen når slåtten er over.Hadde Westerås og dei andre bøndene ikkje gjort denne jobben vil kulturlandskapet etterkvart sjå annsleis ut, der skog og kratt tek over for dyrkamark og blomstereng.Saman med kona Iris eig Westerås og Westerås Gard, ei turistbedrift med overnatting og kafé på den fråflytta garden i den bratte lia rett bak Hotell Union. Her får gjestane mellom anna servert kjøt frå garden. Det er i turismen inntektene ligg. Westerås anslår at av den samla inntekta frå gardsdrifta og turistverksemda står turistverksemda for 70-80 prosent.Så kvifor halde fram?- Du har ei glede over å sjå at du held det velstelt, at det ser bra ut både for turistar og deg sjølv, seier Westerås.Men det er ei grense for alt. Tanken på å gi seg med jordbruket er ikkje like tung i dag som for nokre år sidan.Tilliks med dei andre bøndene i Geiranger har Westerås ein gamal fjøs. Den er trang, tungdriven og umoderne, og ligg slik til at det ikkje er snakk om nybygg eller utviding. Dei siste åra har tanken på å få etablert ein fellesfjøs vore med å halde motivasjonen for å drive jorda oppe. Tomta er allereie klart, i Flydal, innunder ein bergvegg. Her skal det blir plass til 300-400 dyr.Tre av bøndene som driv i større stil, samt ein som vurdere å ta til att, har lenge vurdert å bygge ein fellesfjøs for sauer, geiter og lamaer. Moderne og lettdriven, der maskinkraft kan erstatte tyngre løft, og tida som blir brukt i fjøset går vesentleg ned.Trass i den lange slåtten er det fjøsstellet som tek mest tid, om du ser året under eitt anslår Westerås. Fellesfjøsen vil frigjere tid, og vere med på å gjere landbruket meir attraktivt, anten for neste generasjon eller for andre som vil ta over. Utan fellesfjøsen vil jorbruket i Geiranger forsvinne, etterkvart som dagens bønder går lei eller blir utslitne. Fellesfjøsen vil og gjere landbruket i Geiranger mindre sårbart, og mindre avhengig av den einskild bonde.Men kven skal betale? Prislappen kan fort bli på åtte millionar kroner, i følgje jordbruks- og næringssjefen i Stranda. Så usikre som utsiktene er i landbruket er Westerås ikkje viljuge til investere stort i eit nytt fjøs. Dei kan godt legge inn eigeninnsats i bygginga, men ikkje skyte inn pengar. Det er innstillinga hos alle, bøndene som skal vere med, i følgje Westerås.Eigeninnsatsen i bygginga kan fort utgjere fleire millionar, men om ikkje bøndene ikkje vil skyte inn pengar i tillegg, er det då berre å sette strek, og droppe heile ideen?Det blir neppe gjort, fordi turismen gjer at mange meiner at jordbruket i Geiranger har ein verdi ut over berre matproduksjonen. Strategien frå Stranda kommune er å overtyde landsbruksminister Jon Georg Dale (Frp) om landbruket i Geiranger er så viktig, mellom anna på grunn av verdsarvstatusen for området, at staten bør rekninga for fellesfjøsen. Seier Dale ja har han sett ein standard som også andre liknande samfunn kan måle seg mot, om dei ønskjer å bevare jordbruket sitt. Då blir Geiranger eit mønster for andre.Seier Dale nei rykkjer tilhengarane av å få bygd fellesfjøset i Geiranger attende til start. Då kjem truleg planen som dagleg leiar Katrin Blomvik ved Norsk Fjordsenter er talskvinne for fram av skuffa.Ho likar ikkje tanken på eit attgrodd Geiranger.- Vi misser autensiteten, og ein kulturarv blir borte, seier ho.Fjøset må opp, meiner ho, og foreslår ein finansieringsdugnad. Heile bygda bør vere med og betale, til felles beste. Det er ikkje rimeleg at bøndenen skal ta byrda åleine.- Eg vil ha ei kronerulling for å få opp dette fjøset, seier ho.Blir det Blomviks plan som blir fylgd vil det også sette ein standard for andre liknande samfunn. Folk og næringa som meiner dei nyt godt av at andre driv jorda går saman og betalar direkte for halde jordbruket i drift. Det er ikkje nok å vere med å støtte jordbruket over skattesetelen, her er det snakk om direkte overføringa til bøndene frå andre aktørar i lokalsamfunnet. Skjer det blir Geiranger også eit mønster for andre.Om Dale skulle seie nei og også Blomvik sin plan gå i vasken, vil også Geiranger sette ein standard for andre liknande samfunn. Om turistbedriftene og reiselivsnæringa i Geiranger ikkje vil vere med på å bevare eit jordbruk og eit kulturlandskap, kvar vil det då skje?