Krafta i vinden

ANALYSE:

Vindkraftmotstandarane på Haramsøya har verkeleg klart å få fram dei problematiske sidene ved vindkraft. Dei har heller ikkje gitt opp, sjølv om anleggsmaskinene til rogalandsfirmaet Stangeland Maskin allereie er godt i gang med anleggsarbeidet.
No vert arbeidet krevd stoppa og konsesjonsvedtaket krevd ugyldig. I eit advokatbrev til olje- og energiminister Tina Bru har interesseorganisasjonen Nei til vindkraftverk på Haramsøya lista opp det dei meiner er ei lang rekkje sakshandsamingsfeil.
Departementet avviser på sin side dette overfor media, men har enno ikkje svart på dei enkelte anklagepunkta.
Vi i NETT NO seier verken ja eller nei til vindkraft, men vi søkjer å opplyse om ulike sider ved vindkraft- og energipolitikken.
Og det er liten tvil om at utbygginga på Haramsøya og fleire andre prosjekt langs kysten ikkje er godt forankra i lokalmiljøa. Det viser dei massive protestane. Berre for Haramsøya sin del er det no over 32.000 medlemar i ei Facebook-gruppe som krev stans av prosjektet.
Det er heller ikkje vanskeleg å ha sympati med dei mange på Haramsøya som kjempar mot utbygginga. På mange måtar er desse like mykje heimstadforkjemparar som vindkraftmotstandarar.
Det er også vanskeleg å setje ein verdi på kva uberørt natur er verd på ei øy som Haramsøya. Vindturbinane er godt synlege, lagar lyd, og er ein fare for fugl, men dei verkeleg store inngrepa er den øvrige infrastrukturen, ikkje minst med tilførslevegar til og mellom dei ulike vindturbinane. I praksis vert det etablert eit industriområde midt oppe på Haramsfjellet.
Om utbygginga fører til mindre bulyst og meir fråflytting, er det ein dyr pris å betale for eit sårbart bygdesamfunn.
Samstundes er det globalt eit stort behov for meir fornybar kraft, og ei lang rekkje internasjonale aktørar satsar store summar innan fornybarfeltet. Det er bra.
Like fullt er fører det lett til sterkare protestar når det er utanlandske interesser som gjer seg nytte av krafta som ligg i den norske naturen, anten det er vind eller vatn.
Truleg hadde utbygginga vore litt lettare å akseptere om utbyggjarane var lokale og meir av pengane vart liggjande igjen lokalt. Men slik er det ikkje på Haramsøya. Haram Kraft er nemleg eigd av Taalari Haram. Som igjen er eigd av finske Taaleria Energia via selskapet Taaleri Solarwind II Scsp-Raip.
Utbyggjarane Zephyr er på sin side eigd av Østfold Energi og andre kraftselskap som igjen er eigde av Viken fylkeskommune og ei rekkje kommunar på Austlandet.
Samstundes skjer utbygginga i ein periode der kraftprisen er rekordlav og der Norge flaumer over av billeg kraft.
Og det minkar heller ikkje på kampvilja når det kjem meldingar om at bedrifter som lagar eller forbetrar vasskraftturbinar har lite arbeid, sjølv om nye eller forbetra vassturbinar ville ha bidrege til mykje ny rein og fornybar kraft.
Det er også slik at i motsetning til vasskraftverka betalar heller ikkje vindkraftselskapa konsesjonsavgift, grunnrenteskatt eller naturrenteskatt. Dette er problematisk når ein ser at stadig fleire av vindkraftselskapa er utanlandsk eigde.
Sjølv den daglege leiaren i Zephyr-selskapet Østfold Energi seier i eit intervju med avisa Nationen at han trur konfliktnivået rundt vindkrafta hadde vore mindre om vindkrafta hadde norsk eigarskap.
Parallelt med at Østfold Energi satsar på vindkraft, skal selskapet også ruste opp Brekke vasskraftverk i Haldenvassdraget, eitt av dei 1600 vasskraftverka som finst i Norge i dag. Det er bra!
Og det er heller ikkje slik at det er stopp i utbygginga av kraftproduksjon i Norge. Ferske tal viser elles at i andre kvartal i år var det 11,3 TWh ny kraftproduksjon under bygging.
Til saman blei 1,5 TWh ny kraftproduksjon ferdigstilt i kvartalet og fleire nye prosjekt starta bygging.
Elleve vasskraftprosjekt blei sette i drift i andre kvartal, med til saman 0,4 TWh ny kraftproduksjon. Dei to største prosjekta er Nedre Otta kraftverk i Vågå og Sel kommunar og Feios kraftverk i Vik kommune.
Ved utgangen av kvartalet var det 112 vass- og vindkraftprosjekt under bygging. Samla utgjer det 11,3 TWh ny kraftproduksjon når alt er ferdig utbygd. 1,3 TWh av dette leverer allereie straum til nettet.
Det ser også ut at den sterke motstanden mot vindkraft på land, spesielt ute på kysten, har ført til mindre motstand mot vasskraftutbygging.
Men det mest spennande prosjektet globalt starta sist veke i Frankrike. Då var det byggjestart for Iter-reaktoren, eit gigantisk internasjonalt fusjonsenergiprosjekt til ein prislapp på 224 milliardar kroner.
Om ein lukkast, vil ein produsere tilnærma uendeleg med kraft, kanskje allereie frå 2025, som ikkje slepp ut CO2 eller andre klimagassar, og vil revolusjonerer verdas energiproduksjon.
I ein slik samanheng kan det nok sjå litt underleg ut å lage store deler av fjellet på ei norsk øy om til eit industriområde for vindkraft, som trass alt berre produserer energi nok til å dekke behova for nokre få tusen husstandar.
Uavhengig av ståpunkt, viser erfaringane frå Haramsøya at det er det på tide med ein fot i bakken og ein ny og skikkeleg gjennomgang av den norske vindkraftpolitikken. Men uansett er det lite truleg at prosjektet på Haramsøya vert stoppa, men Haramsøy-utbygginga kan vere opptakten til ein ny og strengare norsk vindkraftpolitikk der det spesielt vert lagt større vekt på kva lokalsamfunna sjølv meiner.
Både vindkraftmotstandarane på Haramsøya og vindkraftselskapa kan dermed til slutt sitje att som taparar.
Sjølv om temperaturen er høg, er det viktig at diskusjonen er faktabasert for og imot vindkraft på land. Ei rekkje norske aviser og nettstadar har i det siste gjengitt påstandar om at trass i eit negativt årsresultat, tok dei tyske eigarane av Midtfjellet Vindkraft ut eit utbyte på over 300 millionar kroner.
Dette har ført til krasse reaksjonar og mykje hets i sosiale media.
Faktasjekkarane i Faktisk.no har gått gjennom påstanden, og konkluderer med at 15 millionar kroner var ordinært utbyte, medan 308,5 millionar kroner var tilbakebetaling av lån frå eigarane mot at selskapet tok opp nytt lån i Swedbank Norge.
Det finst mange grunnar til å stille spørsmål ved utbygginga av norske vindkraftverk, men det er viktig at argumentasjonen som vert brukt er korrekt. Det tener alle partar på!