Tung trend å snu

ANALYSE- Når det er 280 sider kravspesifikasjon til eit oppdrag til 35.000 kroner, er noko fundamentalt galt, i offshoreselskapet Island Offshore til NETT NO mandag 29. juni. Utspelet utløyste eit veldig engasjement på sosiale media, og stor støtte til Ulstein. Også Petroleumstilsynet er samd, og har gitt ei eiga gruppe i oppgåve å få bukt med problemet.Å stette alle krava til dokumentasjon er blir eit større kostnadsproblem for oljerelaterte næringar enn den omstridde to veker på og fire veker fri-turnusen på norsk sokkel, slik Ulstein ser det.Dokumentasjonskrava - som omfattar mellom anna manualar, anbodsdokument, kravspesifikasjonar, kontrollrapportering og kontraktar - har stige raskt og mykje. Går du ti år attende var situasjonen ein heilt annan, i følgje seniorforskar Jens Røyrvik ved NTNU Samfunnsforskning. Han har studert prosessane bak framveksten av dei omfattande dokumentasjonskrava.Oljebransjen er førande, men er ikkje åleine om ei slik utvikling. Det skjer i alle bransjar over heile verda.-Den trenden er heilt tydeleg på verdsbasis, seier Rørvik. Det gjer at han trur dette er ei tung trend å snu.Røyrvik peikar på fleire årsaker til at det er blitt som det er blitt.Den første årsaka er banal: Fordi det er mogleg. Datateknologien gjer at vi kan lagre, systematisere og distribuere enorme mengder data. Ein operatør på feltet treng berre trykke på skjermen på sin bærbare datadings og få opp dokumenthaugen Ulstein brukar som døme på kor gale det er blitt. Utan datateknologien ville det blitt så svimlande tungvint at det ville vere sjølvslutta.Den andre årsaka spring ut frå sosialdemokratane sitt forsøk på å gjenvinne makta i Storbritannia: Etter konservative Margaret Thatcher og John Major kom Labour-statsminister Tony Blair med sitt "New Public Management", der offentleg sektor skulle styrast etter prinsipp henta frå næringslivet. Statens si rolle var å syte for offentlege tenester, ikkje nødvendigvis å levere dei sjølv. Alt vart ikkje nødvendigvis privatisert, men i det minste organisert slik at ulike offentlege etatar fekk ulike roller og vart kjøpar og seljar i ein indre marknad i offentleg sektor.Staten vart ein bestillar av tenester, og ein kontrollør av at tenestene vart utført slik som avtalt. Dette krev dokumentasjon både frå kjøpar og seljar. Det krev og eit byråkrati som tek seg av bestillingane og kontrollen, og byråkrati har som kjent ei eiga evne til å vekse, både offentleg og privat regi.Det går truleg an å seie at Blair sine idear, som kom frå meiningsfellane hans på New Zealand og Australia, spreidde seg utover i offentleg sektor og også forsterka denne måte å organisere arbeidet på i privat sektor. Kunden - anten det er staten eller ei privat bedrift - leverer ei liste med krav og syter for å kontroller at arbeidet blir gjort som avtalt etterpå.Den tredje årsaka er risiko: Den grunnleggande drivkrafta bak er eit ønske om å ha kontroll. Eit oljeselskap vil gardere seg mot ulukker som kan skade og ta livet av folk, som den tragiske ulukka med ankerhandteringsskipet Bourbon Dolphin 2007. Oljeselskapet vil også gardere seg mot ulykker som forureinar sjø og strender og påfører selskapet kolossale kostnadar, etter utsleppa i Mexicogulfen i 2010. Bourbon Dolphin-forliset i 2007 var med på å skjerpe merksemda på tryggleik i oljeoperasjonane, i 2012.Oljeselskapa som har ansvaret for å godkjenne operasjonar før start, deler operasjonane opp i ei rekkje bitar. Deretter analyserer dei risikoen i kvar del av operasjonen for å få eit verkty til å avgjer om til dømes ei riggflytting kan setjast i gang. Metoden, kombinert med datateknologien si evne til å lagre og systematisere informasjon, gjer at det blir råd å dele operasjonane i stadig mindre delar, med tilhøyrande større dokumentasjonsmengde på kjøpet.I forskingsarbeidet som artikkelen er basert på brukar Røyrvik et døme på ein diskusjon om rutinar og handtering av frakt frå basen på land til riggar og plattformar til havs. Det gjeld mellom anna å levere presist og å utnytte fraktkapasiteten maksimalt, så rutnar og plan må til.Men arbeidarane på basen sitt poeng var at det ikkje gjekk an å ha prosedyrar for alt, noko måtte nødvendigvis basere seg på skjønn. Svaret frå leiiinga var å be om døme. For kvart døme vart arbeidarane møtt med at dømet var dekt av prosedyredokumenta (om enn ikkje alltid like klart), eller lett kunne skrivast inn som eit tillegg.Det ballar med andre ord berre på seg. Det har mellom anna den ulempa at dokumentasjonen blir så omfattande at den blir uoversiktleg. Dei stadige utvidingane gjer og at det kan ende opp med krav som er direkte sjølvmotseiande, fordi dei som set opp dokumentasjonen sjølve har mista oversikta.Utgangspunktet for den omfattande dokumentasjonskrava var å skaffe oversikt, kontroll og til sjuande og sist lågare kostnadar. - Det er mykje gode hensikter bak dette, seier Røyvik.Men det kan bli alt for mykje av det gode. Sett på spissen er problemet mellom anna at det er utvikla system som ikkje skil mellom kontraktar på 35.000 kroner og 35 milliardar kroner.