NPK- Kjell Åsmund Sunde: Framleis står han sterkt, men kan vere truga av private interesser og aukande turisme.
– Allemannsretten er retten alle har til ferdsel, opphald og hausting, hovudsakleg i norsk utmark, seier friluftsrådgivar Mari Sørholt i Miljødirektoratet til Nynorsk pressekontor.
– Moglegheita til å kunne ferdast og hauste på annan manns grunn har vore praktisert veldig lenge. Det har blitt omtalt som den uskuldige nytteretten, forklarer Sørholt.
Akkurat kor langt tilbake ein må for å finne opphavet til det vi i dag definerer som allemannsretten er uvisst.
– Friluftslova, som allemannsretten er lovfesta i, er eigentleg ganske ung, om ein ser på kor gammal allemannsretten eigentleg er, opplyser friluftsrådgivaren.
Ho peikar på at det første gong blei snakk om å lovfeste retten på 1930-talet.
– Grunnen til at ein byrja å snakke om å få på plass ei lovfesting då, var fordi det blei meir snakk om ein del privatiserande tiltak, til dømes i strandsona. Forholdet mellom grunneigar og allmenta skulle lovfestas. Blant anna gjennom strandlova, fortel friluftsrådgivar Sørholt.
– Då blei jaktrettane lagt til grunneigar. Bakgrunnen var at viltbestandane var minkande og ein ønskte meir berekraftig forvalting, fortel Mari Sørholt.
– I samtida var det stor usemje rundt det, legg ho til.
Ferdsel i innmark på enkelte vilkår blei òg for få år sidan tatt inn i friluftslova.
– Det var på sett og vis allereie ein del av allemannsretten, fordi det blei praktisert. Mykje av det som ligg i allemannsretten baserer seg på skjønn. Truleg vil alltid allemannsretten kunne justerast i tråd med tida ein lever i. Tid og tilhøve tolkar lova, seier Sørholt.
– Det vi har funne er at han er truga av nedbygging og privatisering, fortel friluftsrådgivar Sørholt.
Ho viser til at dei har laga ein rettleiar for kommunane der dei får tips til korleis å handtere ulike problemstillingar.
– Det kan til dømes vere tips til korleis ein kan fjerne ulovlege stengsel sett opp av private eigarar, opplyser ho.
I tillegg følgjer direktoratet utviklinga tett, slik at dei raskt kan vere ute med informasjon dersom nye aspekt skulle truge allemannsretten og friluftslova.
– Det kan dukke opp nye trugslar og diskusjonar rundt lova. Ein hadde til dømes ein diskusjon på 90-talet då campingvogna blei allemannseige og det blei camping i større utstrekning. Diskusjonen då var i kva grad ein ønskte å avgrense moglegheitene for å plassere campingvogna ulike stadar. Same utvikling ser vi no med aukande turisme fleire stadar, fortel Sørholt.
Ho viser til at regjeringa i ein handlingsplan i stor grad prøver å kommunisere at allemannsretten ikkje berre er rettar, men også plikter.
– Alle må vite kva omsyn ein må ta og korleis ein skal ta dei ulike omsyna. Korleis skal ein oppføre seg når ein nyttar allemannsretten? Det ser handlingsplanen ein del på. Vi har komme fram til at ein må bruke meir ressursar på å kommunisere ut informasjon om allemannsretten. Vi prøver å nå ut med informasjon på nettsidene våre og prøver å stille opp om vi blir spurde om å vere med på noko. I tillegg har vi eit opplegg for barn og unge retta mot skulane. Dessutan har vi samarbeid med fleire andre aktørar, mellom anna Norsk Friluftsliv. Mange aktørar er med å formidle kunnskap om allemannsretten, seier Mari Sørholt.
– Vi fekk inn mange kommentarar om kva allemannsretten faktisk betyr for folk, seier Sørholt.
Her er nokre av kommentarane som kom inn i til direktoratet:
«Helt fantastisk at vi i dette landet har denne muligheten. Dette gjør at vi må oppføre opp skikkelig, slik at de neste generasjoner vil ha den samme fordelen»
«Det er nice at vi har lov for det her, vi er heldige, alle har ikke det»
«Allemannsretten er noe av det beste i Norge for å fremme friluftsliv.»
«Setter stor pris på den muligheten. Håper den ikke blir svekket»
– Allemannsretten er retten alle har til ferdsel, opphald og hausting, hovudsakleg i norsk utmark, seier friluftsrådgivar Mari Sørholt i Miljødirektoratet til Nynorsk pressekontor.
– Moglegheita til å kunne ferdast og hauste på annan manns grunn har vore praktisert veldig lenge. Det har blitt omtalt som den uskuldige nytteretten, forklarer Sørholt.
Akkurat kor langt tilbake ein må for å finne opphavet til det vi i dag definerer som allemannsretten er uvisst.
– Friluftslova, som allemannsretten er lovfesta i, er eigentleg ganske ung, om ein ser på kor gammal allemannsretten eigentleg er, opplyser friluftsrådgivaren.
Ho peikar på at det første gong blei snakk om å lovfeste retten på 1930-talet.
– Grunnen til at ein byrja å snakke om å få på plass ei lovfesting då, var fordi det blei meir snakk om ein del privatiserande tiltak, til dømes i strandsona. Forholdet mellom grunneigar og allmenta skulle lovfestas. Blant anna gjennom strandlova, fortel friluftsrådgivar Sørholt.
Små og store endringar
Fram til 1899 var det òg sedvane at alle kunne jakte utan hund i utmarka til andre.– Då blei jaktrettane lagt til grunneigar. Bakgrunnen var at viltbestandane var minkande og ein ønskte meir berekraftig forvalting, fortel Mari Sørholt.
– I samtida var det stor usemje rundt det, legg ho til.
Ferdsel i innmark på enkelte vilkår blei òg for få år sidan tatt inn i friluftslova.
– Det var på sett og vis allereie ein del av allemannsretten, fordi det blei praktisert. Mykje av det som ligg i allemannsretten baserer seg på skjønn. Truleg vil alltid allemannsretten kunne justerast i tråd med tida ein lever i. Tid og tilhøve tolkar lova, seier Sørholt.
Truga av private interesser
Også i dag er det fleire aspekt som kan truge allemannsretten og friluftslova. Miljødirektoratet har i på sett opp ei liste over trugslar mot retten.– Det vi har funne er at han er truga av nedbygging og privatisering, fortel friluftsrådgivar Sørholt.
Ho viser til at dei har laga ein rettleiar for kommunane der dei får tips til korleis å handtere ulike problemstillingar.
– Det kan til dømes vere tips til korleis ein kan fjerne ulovlege stengsel sett opp av private eigarar, opplyser ho.
I tillegg følgjer direktoratet utviklinga tett, slik at dei raskt kan vere ute med informasjon dersom nye aspekt skulle truge allemannsretten og friluftslova.
– Det kan dukke opp nye trugslar og diskusjonar rundt lova. Ein hadde til dømes ein diskusjon på 90-talet då campingvogna blei allemannseige og det blei camping i større utstrekning. Diskusjonen då var i kva grad ein ønskte å avgrense moglegheitene for å plassere campingvogna ulike stadar. Same utvikling ser vi no med aukande turisme fleire stadar, fortel Sørholt.
Ho viser til at regjeringa i ein handlingsplan i stor grad prøver å kommunisere at allemannsretten ikkje berre er rettar, men også plikter.
– Alle må vite kva omsyn ein må ta og korleis ein skal ta dei ulike omsyna. Korleis skal ein oppføre seg når ein nyttar allemannsretten? Det ser handlingsplanen ein del på. Vi har komme fram til at ein må bruke meir ressursar på å kommunisere ut informasjon om allemannsretten. Vi prøver å nå ut med informasjon på nettsidene våre og prøver å stille opp om vi blir spurde om å vere med på noko. I tillegg har vi eit opplegg for barn og unge retta mot skulane. Dessutan har vi samarbeid med fleire andre aktørar, mellom anna Norsk Friluftsliv. Mange aktørar er med å formidle kunnskap om allemannsretten, seier Mari Sørholt.
Står sterkt
Sørholt og Miljødirektoratet har inntrykk av at allemannsretten framleis står sterkt i Noreg. Det blir òg stadfesta av ei spørjegransking dei sende ut i november 2019, der respondentane hadde moglegheit til å skrive ein kommentar om allemannsretten på slutten av undersøkinga.– Vi fekk inn mange kommentarar om kva allemannsretten faktisk betyr for folk, seier Sørholt.
Her er nokre av kommentarane som kom inn i til direktoratet:
«Helt fantastisk at vi i dette landet har denne muligheten. Dette gjør at vi må oppføre opp skikkelig, slik at de neste generasjoner vil ha den samme fordelen»
«Det er nice at vi har lov for det her, vi er heldige, alle har ikke det»
«Allemannsretten er noe av det beste i Norge for å fremme friluftsliv.»
«Setter stor pris på den muligheten. Håper den ikke blir svekket»
Det vi har funne er at han er truga av nedbygging og privatisering
Publisert: 29.03.2020 19:13
Sist oppdatert: 10.02.2021 14:55
