Høgre kan ta «storeslem» i byane

(NPK-NTB-Kenneth Kandolf Haug): I dag tilhøyrer ordførarane i dei fire største byar raudgrøne parti i landet. Etter valet kan alle tilhøyre Høgre. Det blir i så fall første gong sidan 1979.

Dei siste fire åra er det Lisbeth Hammer Krog i Bærum som har vore Høgre-ordføraren med ansvar for flest innbyggjarar. Partiet tapte makta i Oslo og Bergen i 2015, og Stavanger følgde etter i 2019. I Trondheim har det ikkje vore Høgre-ordførar sidan 2003.

I år har situasjonen endra seg markant. I Bergen og Stavanger ligg det an til borgarleg fleirtal, medan i Oslo og Trondheim er det framleis svært jamt.

Kan slite med å danne koalisjon
– Utfordringa til Høgre er at sjølv om dei gjer det bra, er det vanskeleg å sjå kva slags koalisjon dei skal setje saman både i Oslo og Trondheim, seier førsteamanuensis og valforskar Jonas Stein ved Universitetet i Tromsø.

Han peikar på at i Oslo har Framstegspartiet vorte langt svakare, noko som følgjer ein europeisk trend i storbyane. Då partiet gjekk inn i byråd med Høgre, låg oppslutninga på over 16 prosent, medan Frp i dag ligg an til å samle mellom 5 og 7 prosent ifølgje Poll of polls.

Når Venstre i tillegg ser ut til å liggje så å seie jamt med førre val, er det nærast dødt løp mellom blokkene i Aftenpostens nyaste meiningsmåling – sjølv om Høgre ligg så høgt som 37 prosent. Også i Trondheim viser Adresseavisen og NRKs siste meiningsmåling at det er duka for hestehandel mellom partia, trass skyhøg Høgre-oppslutning.

Kan fri til MDG
Dersom det ikkje blir fleirtal for dei borgarlege partia, er ei moglegheit å hente støtte frå Miljøpartiet Dei Grøne (MDG). Partiet har ofte omtalt seg sjølv som blokkuavhengig.

– Ein får jo spørje MDG om korleis det frieriet går, seier Stein.

Han peikar på at partiet ofte har peika på Arbeidarpartiet i kommunevala, og også peika på Jonas Gahr Støre som statsministerkandidat i 2021. I Oslo har partiet sete i byråd med Ap og SV sidan 2015.

Partileiar Erna Solberg seier utgangspunktet er at Høgre samarbeider med dei borgarlege partia.

– Nokre stader vil det vere mogleg å finne samarbeid med MDG og Sp, nokre stader vil det vere andre parti som er vel så aktuelle. Vi får sjå korleis reknestykka blir rundt omkring, seier ho.

Vil doble talet på ordførarar
Høgre sjølv vil ikkje seie altfor mykje om moglegheitene for storeslem. Solberg fekk spørsmål frå NTB om kor mange av Oslos største byar som har Høgre-ordførar etter valet:

– Viss eg skal ønske, så ønskjer eg jo alle. Så er det kanskje realistisk at halvparten får det. Men eg har ikkje tenkt å gå meir detaljert inn i det, for eg kjem til å slåst for å få ordføraren i alle dei største byane, svarte ho.

Sjølv reknar ho med at det blir mykje buss det neste halvåret.

– Det er jo kommunepolitikarane som skal ha hovudrolla. Men det er jo nokre TV-debattar, og så er det jo mykje reising rundt for å snakke med folk og helse på, seier ho.

Etter kommunevalet i 2019 sat Høgre igjen med berre 34 ordførarar i kommunane i landet, og sidan har nok ein kommune fått ordførar frå partiet. Målet i valet i år er å doble talet til 70.

Ikkje sidan 1979 har alle landets fire største byar hatt Høgre-ordførar. Det året tapte nemleg partiet taburetten i Trondheim.

Har teke storeslem tidlegare
I 2019 enda Arbeidarpartiet opp med makta i 17 av dei 20 største kommunane i landet. Ifølgje TV 2s nyaste prognose kan partiet no miste makta i nesten alle desse. Tromsø er den største kommunen der eit raudgrønt fleirtal verkar trygt.

Stein noterer at Høgre på det næraste har teke «storeslem» også ved eit tidlegare kommuneval. I 2011 vann Høgre ordførarposten i alle storbyane utanom Trondheim og Fredrikstad. Då vann dei også Tromsø.

Veljarane kan endre seg på eit halvår
Valforskaren seier likevel at meiningsmålingane no ikkje nødvendigvis reflekterer at norske veljarar skal velje kommunestyre og fylkesting.

– Ein kan seie det sånn at jo nærare valet ein kjem, jo meir oppteke blir folk av dei lokale sakene. No er vi eit halvt år før valet, og då er ikkje lokale kandidatar og enkeltsaker i fokus. Når ein kjem nærare valet, må ein ta stilling til at ein ikkje skal stemme på Erna og Jonas, seier Stein.

Sjølv meiner Høgre-leiaren at partiet har mykje å tilby lokalt.

– Det er at vi skal jobbe med eldreomsorga, eit aldersvennleg samfunn og førebyggje det som skaper behov for mykje meir hjelp, og så er det skule. Det er dei samanhengande sakene vi på ein måte har nasjonalt, seier Solberg.

(©NPK)