Livskriser, økonomiske tap – og nye moglegheiter

ANALYSE:

Å gå konkurs er truleg noko av det tyngste næringsdrivande kan oppleve. Ein ting er det økonomiske tapet. For mange er det også kjensla av at livsverket, eller det som skulle vere ei ny retning i livet, fell i grus. Omtale i lokalpressa og bygdesnakk kjem gjerne som ei ekstra påkjenning.

Brutalt som det kan vere, er konkursar også frigjering av arbeidskraft og kapital det er behov for i andre – og forhåpentleg meir lønnsame bedrifter.

Kreativ øydelegging, eller destruksjon, omtalast teorien som påpeiker at det kan vere betre for samfunnet at lite lønnsame bedrifter går konkurs – og at ressursane vert tilgjengelege for meir lønnsame bedrifter.

Omgrepet blei skapt av økonomen Josef Schumpeter, som var oppteken av korleis kriser kan føre til omstilling, nyskaping - og auka produksjon.

Nordvestlandet har lagt bak seg to år med kraftig auka i talet på konkursar. Talet har auka også elles i landet, og det er venta at fleire må vil gå til skifteretten i år.

Det er liten tvil om at mange bedrifter vil kjenne «kniven på strupen» i valet på korleis pengane skal nyttast i år.

Regnskap Norge er mellom dei som har vore uroa over utviklinga. Dei viser til at auka kostnader til skatt og arbeidsgivaravgift legg stein til byrden i dei tøffe tidene for næringslivet. Og kanskje er auken av meir etablerte bedrifter som melder oppbod, ein konsekvens av dette.

Om ein ser bak prosentauken, er det likevel lite som tyder på at det er grunn til å trykke på den «raude knappen».

Talet på konkursar er framleis ikkje over nivået før koronapandemien. Det er med andre ord ikkje snakk om ei konkursbølgje – men snarare ein korreksjon etter at tala har vore uvanleg låge i eit par år.

Då koronarestriksjonane stoppa aktiviteten for ein rekke bransjar, vart det sprøyta inn store pengar for å hjelpe bedriftene som fekk trøbbel. Samtidig «freda» skatteetaten bedrifter som skulda pengar for skatt, moms og offentlege avgifter.

Resultatet vart at mange levedyktige bedrifter haldt seg flytande. Men også at ein del bedrifter som truleg ikkje hadde «livets rett» blei halde i live.

Ein del av dei som ikkje klarte å betale rekningane sine den gong, er truleg mellom selskapa som no blir innhenta av skattekrav, eller melder oppbod.

I kjølvatnet av pandemien har det vore stilt spørsmål ved om krisehjelpa frå staten var i overkant god. Burde vi overlate fleire til å klare seg sjølv – og eventuelt gått konkurs?

Svaret frå Josef Schumpeter hadde truleg vore ja.

Då næringsminister Jan Christian Vestre nyleg var på besøk i Ålesund erkjente også han at politikarane nok hadde vore vel ivrige etter å yte krisehjelp då pandemien sende sjokkbølgjer inn i økonomien.

Ein felles trend i heile Skandinavia – som også samsvarar med utviklinga på Nordvestlandet – er kva bransjar som er hardt råka av konkursar i fjor: Byggebransjen, serveringsbedrifter og varehandel, ifølgje tal frå Creditsafe.

Dette er bransjar som i fleire år har vore høgt representert på konkursstatistikken og der mange har slitt med lønnsemda. Dei fleste selskapa som endar i skifteretten, er også nystarta og har hatt låg omsetning.

Sett frå perspektivet til «kreativ øydelegging»-teorien, vil det vere betre å få denne arbeidskrafta over i meir lønnsame bedrifter.

Når ein rekke næringar samtidig melder om eit skrikande behov for fleire folk – er det om å gjere å krysse fingrane for at det er nett det som skjer.

Om Nav-direktør Stein Veland i Møre og Romsdal får rett i at ledige frå byggebransjen kan kome til nytte for verftsnæringa, er det eit skritt i rett retning - og i det minste godt nytt for verft og underleverandørar.