ANALYSE: Uansett kva dommen frå Hordaland tingrett endar opp med, kan ein trygt seie at siste akt i Kleven Verft si historie i første rekke består av taparar.
Den er også eit døme på at ei sak alltid har minst to sider -og kor galt ting kan gå når kommunikasjonen går på tverke.
Striden som blei rulla opp i rettssalen i Bergen, står i sterk kontrast til forventingane som låg i lufta då verftsdirektør Kjetil Bollestad våren 2020 annonserte at verftet hadde ein ny eigar og at det var ein «great day for Kleven».
Tillit har stått sentralt i historia som retten fekk høyre i søksmålet som konkursbuet har anlagt mot den tidlegare verftseigaren Tomislav Debeljak.
Konkursbuet sin versjon er kort fortalt vore at Debeljak påførte verftet tap og oppførte seg slik at dei norske bankane ikkje lengre hadde tillit til han. Få månader etter han tok over som eigar sa bankane opp låna, som førte til at tre verftsselskap gjekk konkurs.
Det er vanskeleg å forstå korleis det kunne gå så galt for eit kompaniskap som fleire av dei sentrale aktørane – sjølv i dag – meiner burde passa godt til kvarandre.
Kleven Verft kunne å bygge skip, men sleit med å få drifta lønnsam. Div Group-konsernet til Debeljak hadde god erfaring med å effektivisere verftsverksemder.
Tingretten i Bergen fekk høyre korleis faren til Debeljak starta familieselskapet som ei lita handverksforretning i familiens garasje, at han mista broren i ei trafikkulukke og tok over drifta i relativt ung alder.
48-åringen har ni barn og eig konsernet saman med mora og systera – som følgde rettssaka på første rad.
I rettssalen i Bergen snakka han med stoltheit om korleis Div Group i 2013, overtok Brodosplit-verfta etter at den kroatiske staten selte seg ut. Ingen hadde trua på at dei ville klare å snu om drifta, fortalde han. Men då industrikonsernet kom inn som Kleven-eigarar i 2020, var dei eit selskap med solide ordrebøker og betydelege finansielle musklar.
Det passa godt for det norske verftsselskapet som hadde eitt byggeprosjekt i ordreboka og svak økonomi.
Allereie før kjøpsavtalen var signert, fekk Ulsteinvik-samfunnet høyre dei første kritiske røystene om den nye eigaren.
NETT NO og fleire andre media omtala skuldingar frå ein EU-politikar, om at økonomien i Div Group ikkje skulle vere så godt som den blei opplyst å vere. Skuldingane var alvorlege nok til at Kleven-leiinga undersøkte saka – men fann ingen grunn til å foreta seg noko.
Kjøpet av verftet blei gjennomført, men det gjekk ikkje lang tid før samarbeidet med dei nye eigarane tok til å knirke.
Mellom anna meinte kroatane at Kleven betalte alt for høg pris til ein rekke av leverandørane sine. Dermed sette dei i gong med å reforhandle avtaler med leverandørane, slik Div Group har vore vande med: Direkte og nådelaust. Dei som ikkje var villige til å fire på prisen, fekk beskjed om at dei ville så nedst på leverandørlista på neste prosjekt.
Metodane vekte reaksjonar i det maritime miljøet i Ulsteinvik. Uroa nådde både verftet og leverandørane sine felles bankar. Det var berre ein av grunnane til at bekymringa kring den kroatiske eigaren starta å vekse.
Koronapandemien fekk spele ei avgjerande rolle for Kleven-verftet sin skjebne. Kjøpsavtalen blei signert i mars 2020 – om lag samtidig som smittevernrestriksjonar stengte ned samfunnet.
Medan uroa kring den nye eigaren steig på Kleven-verftet, måtte Debeljak halde seg i heimlandet. Der steig kroatens misnøye med den lokale verftsleiinga på Kleven. Samtidig hadde han utfordringar i fleire selskap å handtere. Alle stod midt oppe i ulike pandemiutfordringar.
På Kleven var det Div Group sin innleigde «business chief operator», som var tettast på drifta. Retten fekk høyre at han var godt likt på verftet. Sjølv fortalde han retten at Debeljak kunne vere sta og vanskeleg å snu – om han blei pressa.
Då den kroatiske eigaren omsider kom til Norge for det mykje omtala skjebnemøte 23. juni 2020, var tolmodet hos bankane i ferd med å ta slutt. Dei opplevde at dei ikkje nådde fram til eigaren med sine krav.
På det tidspunktet hadde forholdet mellom Debeljak og den tidlegare verftsleiinga skore seg, og både verftsdirektøren og finansdirektøren hadde forlete verftet. Det byggja oppunder uroa til bankane.
Debeljak meinte på si side at dei hadde gjort opp for seg økonomisk, og budde seg på å fortelje om konsernet og planane for Kleven framover.
Pandemien gjorde at det framleis var avstandsrestriksjonar. Møtet blei difor halde på eit av dei største møteromma til advokatfirmaet Selmer i Oslo.
Påstandane om kva som skjedde på skjebnemøtet, er fleire. Det som er sikkert, er at dette er første gongen bankane og deira advokatar, møtte Debeljak og Div Group ansikt til ansikt.
Det som også er sikkert, er at dei involverte var misnøgd med korleis møtet utarta seg. Og at det vart svært høg temperatur.
«Eit forhøyr» kalla saksøkte sin advokat møtet, og meinte bankane braut god forretningsskikk. Utan å ta stilling til den påstanden, var strategien iallfall feilslått når det kom til å få økonomiske forsikringar frå den kroatiske eigaren om framtida for Kleven.
Ut frå vitneforklaringane og bevisførselen i retten er det tydeleg at den tidlegare verftseigaren har uttalt seg på ein måte som kunne gi bankane all grunn til uro. Samtidig er det like tydeleg at partane kjente kvarandre dårleg.
Debeljak burde openbert hatt nokon til å kviskre han i øyret at det ikkje «høvde» seg oppføre seg som «bølla i skulegarden», og at det kunne bli teke ille opp hos bedrifter og bankar på trauste sunnmørskysten.
Ut frå forklaringane i retten var det samtidig påfallande lite bankane og advokatane deira verka å vite om historia til den nye Kleven-eigaren. Kultursjokk er truleg eit dekkande omgrep for opplevinga som gjentekne gongar blei omtala som «absurd».
Ei episode frå tingretten kan vere illustrerande for korleis ting ser annleis ut, avhengig av kven som sine sko ein har på.
Ein av bustyrars advokatar i løpet av rettssaka spurte Debeljak konfronterande om tidspunktet for ein e-post som blei sendt «midt på natta», og kvifor den ikkje kunne vente til kontortid
Då svara kroaten at han alltid jobba med å svare e-postar og «andre kontorting» etter midnatt, då borna hadde lagt seg.
Publisert: 19.11.2023 05:00
Sist oppdatert: 19.11.2023 15:01
