Irske fiskarar rasar over norsk makrellfangst

NPK-NTB-Bibiana Piene/NETT NO: Kritikken frå irske fiskarar kjem like før Noreg, Storbritannia, EU, Island og Færøyane startar nye forhandlingar om korleis felles fiskebestandar skal forvaltast og kvoter fordelast. Der koplar EU spørsmålet om kvotar med marknadsadgang for norsk sjømat.

Førre veke tok norske fiskarar opp over 53.000 tonn makrell i britisk sone, ifølgje magasinet The Fishing Daily .

No kjem den irske fiskarorganisasjonen Killybegs Fishermen’s Organisation (KFO) med ramsalt kritikk.

Dette er overfiske som truar den allereie sårbare makrellbestanden, rasar KFO.

– Noreg kapitaliserer på makrell i britisk farvatn på eit tidspunkt der bestanden er i alvorleg fare. Det er på tide at EU grip inn, seier KFO i ei fråsegn.

Kritikken kjem i kjølvatnet av at EUs landbruks- og fiskeriministrar måndag samla seg i Brussel for å einast om ein posisjon vis-à-vis Noreg i kvoteforhandlingane som startar i oktober.

EU-landa har lenge vore svært misfornøgde med Noreg i desse forhandlingane. No truar EU med å stramme grepet, mellom anna gjennom å innføre sanksjonar, som toll på sjømatimport, dersom nokre land fiskar så mykje at det vitskaplege bestandsmålet blir overskride.

Øm tå
Særleg makrellfisket har i lang tid vore ei svært øm tå i forholdet mellom EU og Noreg.

I åra 2014–2020 hadde Noreg, EU og Færøyane ein trepartsavtale om makrellfisket, men etter at forhandlingane braut saman, har det ikkje vore nokon avtale om kvotar på plass.

Det har medført at Noreg einsidig har sett eigne kvotar.

For 2024 er det sett ein makrellkvote på nærare 740.000 tonn, ifølgje Fiskeridirektoratet.

I fjor var første gong sidan brexit at norske fartøy fekk tilgang til å fiske i britisk sone, som følgje av ein bilateral avtale med Storbritannia. Då vart den norske kvoten sett til om lag 135.000 tonn. Heile kvoten vart nytta, ifølgje Fiskeridirektoratet.

Makrell for fem milliardar
Etter ein dårleg start i då makrellfisket byrja i starten av august har fisket tatt seg kraftig opp. Per i dag ligg den norske fiskeflåten an til å fiske makrell for fem milliardar kroner i år.

40 prosent av den norske kvoten må fiskast i Noreg. I fjor gjekk fiskarane glipp av 170-180 millionar kroner i fangsinntekter fordi dei ikkje greidde å ta den delen av kvoten som måtte fiskast i Noreg, før makrellen vandra ut av norsk sone.

I år starta mange fisket tidlegare for å unngå at det same skulle skje i år. Det har dei lukkast med, ifølgje salsorganisasjonen Norges Sildesalslag.

Koplar kvotar og marknadstilgang
EU-landa krev større fiskekvotar i norske farvatn. No blir kvotane kopla med marknadstilgang for norsk sjømat i EU.

Måndag denne veka møttest EUs landbruks- og fiskeriministrar i Brussel for å spikre ein felles forhandlingsposisjon overfor Noreg, Storbritannia og andre kyststatar når det gjeld kvotefordeling.

Irritasjonen over Noreg er allereie påtakeleg – og veksande.

EU meiner at Noreg forsyner seg for grovt av fiskefata og lagar hindringar for ein avtale om felles utnytting av fiskeressursane.

– Noreg er ein venn av Europa. Men vi må vere tydelege når det gjeld våre interesser. Og det siste utspelet frå Noreg om einsidige kvotereglar fell ikkje i god jord, seier den spanske fiskeriministeren Luis Planas Puchades til NTB.

Nye forhandlingar
Noreg og EU har i årevis krangla om korleis kvotane på mellom anna makrell og torsk skal fordelast.

Kvoteforhandlingane for neste år mellom dei såkalla kyststatane – Noreg, EU, Storbritannia, Island og Færøyane, startar i oktober og skal etter planen vere ferdige seinast innan 10. desember.

Sveriges fiskeriminister Peter Kullgren peikar på at forhandlingane med Noreg er vanskelege. Noreg har vorte for rigid, slår han fast.

– Er vi på veg inn i ein fiskekrig?

– Fiskekrig er vel å ta litt hardt i, men det har jo vore anstrengde forhandlingar i fleire år no. Vi kan konstatere at også forhandlingane i år blir harde. Dessverre, seier han.

Truar med toll
EU har no børsta støv av ei regulering frå 2012 der det heiter at land som «praktiserer ikkje-berekraftig fiske av bestandar av felles interesse kan bli møtt av EU-sanksjonar, inkludert importforbod».

I klartekst betyr dette at kvotefordelinga blir kopla til norsk sjømateksport til EU. Noreg underteikna nyleg ein avtale med EU om meir tollfri tilgang for norsk sjømat til unionen.

Den reviderte reguleringa skal etter planen vedtakast på rådsmøtet måndag.

Det skal vere første gong sidan 1994 at EU gjer ei direkte kopling mellom kvotar og marknadstilgang.

Kolgrein meiner ei slik eskalering ikkje er bra for nokon. Han håpar Noreg tek til fornuft.

– Det finst inga oppside om vi ikkje blir samde. Til sjuande og sist handlar det om at vi ikkje overfiskar og skadar fiskebestandane våre, seier han.

Ei stor utfordring er nemleg at når partane ikkje blir samde om kvotefordelinga, overskrid den samanlagde fangsten ofte dei vitskaplege råda.

Kraftig kritikk
I juni stilte alle EU-landa seg bak ei fråsegn der det heiter at «Ministerrådet beklagar mangelen på framgang dei siste åra når det gjeld den felles fiskeforvaltninga i Nordaust-Atlanteren og mangelen på samarbeid frå Noreg i fiskekommisjonen for dette området».

«Beklagar» er eit sterkt ord i EU-samanheng.

EU og Noreg har tradisjonelt bytt fiskemoglegheiter med kvarandre, der Noreg tilbyr arktisk torsk i byte mot artar i europeiske farvatn.

Men då Storbritannia forlét unionen for fire år sidan, vart EU sitjande igjen med havområde som er mindre interessante for norske fiskarar.

Dermed har EU også dårlegare kort på handa når det skal forhandlast om kvotar på mellom anna makrell, torsk og sild, blir det peika på frå norsk side.